Merzifon Kümbet Hatun Türbesi

1930’lu yıllara kadar kullanılmakta olan eski Amasya-Merzifon kervanyolunun üzerinde bulunan Kümbet Hatun Evliyası, hakkında en az bilgi bulunan türbelerdendir. Evliya çelebi bile diğer evliyalardan söz ederken buradan hiç bahsetmemiştir. 1943 senesindeki depremde üstünde bulunan kubbesi yıkılan türbe, muhtemelen Selçuklulardan kalmadır. Sadi Bayram Merzifon'da bilinmeyen bir türbe: Kümbet Hatun adlı eserinde, buranın depremden önceki durumunu şöyle anlatmaktadır.

1938 senesinde yayınlanan Merzifon broşüründeki bir resimden yararlanarak buranın eskiden kare planlı oturtmalık üzerinde, köşelere yerleştirilen dört ayak birbirine kemerlerle bağlı olup, prizmatik gövdede almaşık örgü kullanılmıştır. Kasnak altta ve üstte kirpisaçak arasındadır. Kubbe üst örtüsü alaturka kiremitle kaplıdır. Kubbe üzerinde alem olup olmadığını bilmiyoruz. Türbede tuğla yanında gri, koyu morumsu ve açık kırmızı taş kullanılmıştır. 2.08 x 0,80 x 1.00 m. ebatlarındaki bir taşın üzerinde 11 sıra tuğla bulunmaktadır. Kaidenin yüksekliği doğuda 1 m., batıda 1.20 m. yüksekliğindedir.

Mermer sandukanın üzerinde en alt sırada Ayet-el Kürsi, üst sırada ise Al-i İmran suresinin 18-19. ayetleri olan Allah'tan başka bir ilah olmadığına Allah (c.c.), melekler ve ilim sahipleri şahittir. Ondan başka din yoktur. o güçlüdür, hakimdir. Allah (c.c.) katında din hiç şüphesiz islamiyettir yazmaktadır.

Almaşık örgü tekniği, iki renk tuğla kullanımı ve sanduka tarzı Selçuklularda sık sık görülen tarz olmasından ve dendanlı gövde biçiminden ve kirpi saçak şeklinin erken Osmanlı karakteri taşımasından yola çıkarak buranın 14. yüzyılın sonlarıyla 15. Yüzyıl başlarında yapıldığı söylenebilir. Elbette daha sonradan Selçuklu yıkıntılarının üzerine yapılmış erken Osmanlı eseri de olabilir. 1938 senesindeki broşürde burada yatan kadının Zeynep Hatun olduğu yazılmışsa da dipnotta burada yatan kadın Zeynep olsa da Selçuklu hanedanından değildir yazılıdır.

Tek partili dönemde buranın yıkılması için Dolaşığın Ahmet Efendi görevlendirilirse de bir iki kazma vuran Ahmet Efendi'nin, eve dönerek sobanın üzerine ata biner gibi bindiği ve delirmiş olduğunu rivayet edilir. 1999 senesinde esrarengiz bir şekilde bir buçuk ton ağırlığındaki lahit, karşısında karakol bulunduğu halde sır olur.

Kümbet Hatun Piri Baba’nın kızı olarak rivayet edilir. Başka kaynaklara göre ise burada yatan kişi Kümbet Hatun Evliyası olarak anılmakta ve mezardaki şahsın Zeynep Hatun olduğu söylenmektedir. Türbe dört ayak üzerine oturmuş olan, kubbeli, oluklu kiremitle kaplı çatısı olan bir türbedir. Çevresi bir duvarla çevrilmiş ve etrafında çam ağaçları olan bakımlı bir mezardır. Türbede bir başka mezar daha vardır. Bu mezar Ömer Efendi adında 1915 yılında vefat etmiş ve Trabzon’dan Merzifon’a gelip burada hastalanıp genç yaşta ölen zata aittir. Kümbet Hatunun mermer sandukasının 1999 yılında çalınmıştır.      

Maddi, manevi her türlü dilek için ziyaret edilen türbeye özellikle Hıdrellez zamanında gelinmektedir. Türbe etrafındaki çam ağaçlarına çaput bağlanmaktadır. Merzifon kadınları Hıdrellez günü yemeklerini yapıp toplu olarak türbeyi ziyaret eder. Dileklerini adayıp üç İhlas, bir Fatiha okurlar. Dileklerini taşlara, bezlere çizerek türbe etrafında bir gece bırakırlar.      

Menkıbeler 

1- Kümbet Hatun’un eşi sürekli içen ve karısına kötü davranan biriymiş. Bu kadar kötü davranmaya rağmen Kümbet Hatun sesini çıkarmazmış. Merzifonlular Hac vazifesini icra ederlerken Kümbet Hatun’u hep hacda görürlermiş. Bu yüzden onun ermiş bir hatun olduğuna inanmaktadırlar.

2- Benzer bir hikayede Kümbet Hatun’un kötü bir kadın olduğunu dilden dile anlatanlar onu Hacda Zemzem Suyunun başında görünce onun ermiş bir kadın olduğuna inanmışlar.